Crazy Sulawesi Deel 1

Sulawesi hebben we bezocht van 21 Januari tot en met 13 Februari. Ondanks dat het al even geleden is hebben we toch besloten om het verhaal in twee delen voor jullie te publiceren, ze zullen wel beide direct online staan, dus mocht je nu heel enthousiast zijn.... dan is er alvast het volgende deel! Heel veel leesplezier gewenst.. het kan nogal een lange zit worden! We vonden het super om al jullie reacties te lezen en hebben nu een beeld van wie onze verhalen volgen.

Een ritje achterop twee motoren brengt ons om 5 uur in de ochtend in de behoorlijk afgeladen haven van Maumere. Naast onze aanwezigheid zijn er honderden anderen met hetzelfde doel: aan boord komen van het enorme "cruiseschip". Deze ligt aan de kade en maakt een stop op zijn route door de wateren rondom Indonesië. De overige menigte ontvangt familieleden of transporteert goederen aan boord. Een feit is dat de wereld voor ze stil lijkt te staan op het moment dat wij passeren, buitenlanders..?! Wat doen die hier? En wij hebben dezelfde gedachtes op dat moment. Na een korte controle zien we het schip in zijn volle "glorie". Zo'n zeven etages hoog en het oogt als een verouderd cruiseschip waarbij de mensen veelvuldig een sigaret roken op het wandeldek aan de zijkant. Bij binnenkomst bevinden we ons op een slaapzaal voor honderden mensen, welke ook nog eens afgeladen is. Vele mensen brengen hier dagen door om zich op een goedkope manier tussen de vele Indonesische eilanden te transporteren. We krijgen het toch een beetje ''Indonesisch' benauwd” en met name Albina heeft constant het gevoel aangestaard te worden. De mensen liggen overal te slapen, zelfs in het trappenhuis. We vragen de bemanning of er ook hutten beschikbaar zijn. Dit blijkt niet het geval, echter brengt hij ons naar een slaapplek met 3 stapelbedden en enige privacy. Helaas hangt er een sterke urine lucht (zal mevrouw Paay hier aan boord zijn geweest?) wat ons doet verkassen naar de volgende kamer. Ik bekijk hoe bij de zonsopkomst de vissersboten de haven binnen stromen en de motoren worden gestart voor de vierentwintig uur durende boottrip.

Nadat we vele malen verdwaald zijn op het schip, vinden we een klein restaurant aan boord waar we onszelf vermaken met vele potjes yahtzee. Albina delft wederom het onderspit en begint na 5 verloren potjes op rij toch wel iets humeurig te worden. Daarnaast nuttigen we de inbegrepen maaltijden, welke niet veel meer voorstellen dan witte rijst en een flesjes water. Maar voor de 10 euro per persoon krijgen we een slaapplek, voedsel en transport, dus we mogen we niet klagen. Slapen doen we echter nauwelijks, de medepassagiers mededelen verschillende aankomsttijden aan ons. De een zegt dat we om 2 uur ’s nachts aankomen, de ander om 5. Dan ligt dat toch niet heel fijn met de gedachte dat je eventueel de stop mist en verder vaart naar Java. Uiteindelijk komen we toch om 5 uur in de nacht aan, lopen door een zeer natte haven heen en moeten wederom door een menigte mensen heen beuken. En zo zetten we voet aan wal, waar de hollanders rond de 17de eeuw de handel in de haven en fort Rotterdam domineerden. Wij hebben helaas geen specerijen om mee te handelen, maar moeten dealen met de taxichauffeurs welke de white tax (voor de witte toeristen;)) dusdanig toepassen dat we er alleen maar om kunnen lachen, waarop de prijs al gehalveerd wordt. Echter besluiten wij ze geen plezier meer te doen, lopen naar een hotel waar we meteen kunnen inchecken en tot de middag in een diepe slaap vallen.

De stad (Makassar) is zoals vele andere steden in Indonesië niet erg geschikt om te wandelen en daarnaast zit het weer ons ook niet echt mee. We schuilen in een groot winkelcentrum (mtc) en belanden bij een talentenshow van de stadsuniversiteit. We staan versteld van de goeie covers van Adele en maken een praatje met een van de docenten. Daarnaast is er een dansoptreden van drie travestieten die worden toegejuicht door de menigte. Wij zijn enigszins verbaasd over de grote mate van acceptatie onder de moslimpopulatie, gezien de uitdagende kleding en dansmoves van deze jongens, uhm meiden?.. In de avond wandelen we met onze paraplus over de boulevard van de stad, hier wemelt het in de avond van etenskraampjes. Wij besluiten voor gefrituurde noodles (mie titi) te gaan met een jelly achtige saus, erg vreemd en het zal niet onze favoriet gaan worden.

Naast de vele natuur die we al hebben mogen bewonderen, is het nu weer tijd voor een stukje historie. En laat dat nu toevallig net iets met Nederland te maken hebben. Vanaf het begin van de 17de eeuw zijn ''wij'', onze voorvaderen de Hollanders, hier neergestreken om de handel richting het westen op te zetten. Dit ging destijds onder de naam van de VOC (Verenigde Oostindische Compagnie). Echter werd de gesloten verdrag na 9 jaar niet meer verlengd en het brutaal optreden in de Mollukken kan wel eens de voornaamste reden zijn geweest. De VOC streefde een handelsmonopolie na welke niet werd geaccepteerd. Hierop werd dan ook als volgt gereageerd:

'Dit verbod is in tegenspraak met God's wil. Hij schiep de wereld opdat alle mensen daaraan vreugde kunnen beleven. Of gelooft U dat God deze eilanden, zo ver weg van Uw eigen natie, voorbeschikt heeft voor uw handel? [..] Als we vrede zouden accepteren onder de voorwaarden die u eerder hebt gesteld, past het ons meer om oorlog te voeren.' (Sultan Hasanuddin, Gowa, 1659).

De spanningen resulteerden in veldslagen, de Hollanders hielden van 10.000 manschappen een paar honderd over en besloten de erop-of-eronder aanval in te zetten. Deze slag werd onder leiding van Speelman gewonnen door de VOC, waarna ze in 1669 een volledige handelsmonopolie hadden. De handelsmaatschappij had nog ruim een eeuw de tijd om de vruchten te plukken van de machtspositie die het langs de kust van Sulawesi genoot. In 1798 ging de Compagnie wegens corruptie en toegenomen concurrentie failliet.

Dit geeft enigszins een beeld van de Nederlandse manier van handelen, al is het overzicht natuurlijk verre van volledig. Toch voelden we ons genoodzaakt een klein stukje van onze rijke historie aan jullie mee te geven. Om onszelf van iets meer informatie te voorzien bezoeken we het zogenaamde ''fort Rotterdam'. Van hieruit werd de havenstad opgebouwd en de omringende stad werd Vlaardingen genoemd. Het fort beschikt over een grote stadsmuur en is gebouwd in de vorm van een schildpad. Het is geen geweldig museum maar toch leuk om een kleine ronde gemaakt te hebben.

In deze twee dagen hebben we voornamelijk gerust. Dit gebeurde ondanks dat ze midden in de nacht (tot tweemaal toe) begonnen met het verwijderen van het asfalt voor het nieuwe riolering systeem. Het hotel stond hierbij te trillen op zijn grondvesten. Toch stappen we vol goede moed in de taxi welke ons afzet bij het busstation. Een zeer comfortable bus brengt ons in 12 uur (8 uur is gebruikelijk) via de kust en vervolgens door de binnenlanden naar midden Sulawesi. Onze medereiziger in de bus was nogal verkouden en vertikte het om zijn neus te snuiten, wat tot ophalen van de neus elke tien seconden leidde. Daarnaast besluit de jongen naast ons getingel op zijn telefoon te luisteren zonder koptelefoon. Dit is de druppel die bij Albina de emmer doet overlopen, en ze verzoekt de jongen vriendelijk DOCH dwingend om de muziek PER DIRECT stil te zetten. En jullie begrijpen dat je met een boze Russin niet de discussie aan wilt gaan, vandaar dat ik al bijna 8 jaar een duimpje op mijn achterhoofd heb zitten.

Maargoed, wij zijn in midden Sulawesi en dat is niet zonder reden, er overlijden hier namelijk mensen. Is dat vreemd, nou opzichzelf gebeurt dit ook op andere plekken in de wereld. Echter de manier waarop ze de wereld verlaten is wat onze interesse heeft gewekt. Om deze cultuur van dichtbij te kunnen bestuderen settelen we ons in de stad Rante Pao, welke in de bergen ligt en omringd wordt door vele traditionele Toraja dorpen. Om de cultuur ten volste te kunnen ervaren zullen we een begrafenis moeten bezoeken, vereiste hiervoor een lijk en een grote partij waterbuffelo's, waarom... daar zullen we later op terugkomen. Allereerst zullen we een overledene moeten vinden, welke ook nog eens in de dagen dat wij hier zijn naar het hiernamaals gestuurd zal worden. En wat is nou een betere plek dan de toerist office om hier achter te komen..... Klinkt vreemd... het zal nog een stuk vreemder gaan worden. Ons gevoel is op dit moment ook erg vreemd, waarom doen we dit? Maar zoals zovaak overwint waarschijnlijk mijn nieuwsgierigheid. We gingen immers naar Sulawesi om totaal iets anders te ervaren. Zo komt het dat we met een gids in gesprek komen welke ons de volgende dag mee zal nemen op een tour langs de traditionele dorpen en daarnaast zullen we twee begrafenissen bijwonen. De tweede begrafenis is van een familielid van een eerder gesproken iemand, welke ons persoonlijk heeft uitgenodigd met hem mee te gaan.

Na een wellicht nogal vreemde intro zullen we jullie hier van enige achtergrond informatie voorzien. De Toraja dorpen zijn gelegen in de bergen en zijn opgebouwd uit houten hutten en omringd door (op dit moment) groene rijstvelden. Naast reguliere hutten zijn er ook hutten op palen gebouwd waarin het rijst moet drogen, het dak van de hut is gebouwd in vorm van het gewei van een waterbuffalo en bevat daarnaast ook vele echte geweien aan de voorzijde. Een foto zal jullie begeleiden om een juist beeld te vormen (Ter zijde; bij een bezoek aan een van de dorpen worden we ontvangen door vele studenten om Engels met ze te oefenen en we worden zelfs opgenomen op film.) Naast de kern van het dorp, staan er kleine gebouwen wat graven zijn. Daarnaast zijn er vele lijkkisten aan de rots muur bevestigd, of er zijn grote gaten uitgehouwen waar deze kisten zich in bevinden. Het kwam erop neer dat overal schedels en botten te vinden waren door de inmiddels gedateerde ''begraafplaats''. Bovenop de berg bevindt zich een grot waarbij wederom vele botresten te vinden zijn. Echter nu rest de vraag natuurlijk ‘waarom en waar hebben jullie het in godsnaam over’?. Om hier antwoord op te geven nemen we jullie mee op een dag met onze gids door de traditionele dorpen, begrafenissen en begraafplaatsen.

Met een raar gevoel in de ochtend lopen we richting onze gids, zo nieuwschierig als we eerder waren zo onzeker zijn we op dit moment, waarom deden we dit nogmaar? Het is niet dat de mensen hier leven om dood te gaan, maar de dood speelt een grote rol in het leven van de Toraja bevolking. Men gelooft hier in het hiernamaals en het belang van een waardige en traditionele ceremonie om voor het overledene persoon een aangename vaart naar hiernamaals te realiseren. Deze ceremonies kosten soms maanden tot jaren voorbereiding, deze voorbereiding bestaat met name uit verzamelen van genoeg geld om de ceremonie te kunnen bekostigen. Wij horen jullie denken.. maanden tot jaren.. wat gebeurt er dan met het lijk? Nou dit ligt gewoon in het huis, gebalsemd en in een speciale cabine met de mooiste kleding aan (deze wordt verwisseld). Na een bepaalde tijd begint het natuurlijk te rotten tot uiteindelijk alleen nog maar botten over zijn. Men neemt zorg over het lijk en gelooft erin dat de ziel nog op de aarde is zolang de ceremonie niet geweest is. Vanuit vroeger werkt men hier nog met een klassensysteem. Dit klassensysteem is onafhankelijk van de hoeveelheid rijkdom je hebt, maar is bepaald door het bloed wat door je aderen stroomt. Aan de hand hiervan wordt bepaald hoe groot de ceremonie moet zijn en hoeveel en welke dieren er geofferd zullen worden. Een gebruikelijke ceremonie duurt een aantal dagen en begint met een tweetal dagen ontvangst van familie, vervolgens zullen de dieren geofferd worden en daarnaast zal de kist naar de uiteindelijke bestemming gebracht moeten worden. Op de eerste dag zal een waterbuffel geofferd worden. En op dat moment zal de ziel de aarde verlaten en aan zijn/haar tocht naar het hiernamaals beginnen. De tocht wordt begeleid door een buffel om eventuele kwade geesten weg te houden van de ziel. Echter zal het vaak niet bij een enkele buffel blijven, dag drie staat in teken van offers en laten wij uitgerekend bij deze dag beginnen met het ervaren van deze cultuur.

De gids op zijn scooter en ik met Albina achterop, zo begint onze dag vol dood en verderf. We parkeren de scooter diep in de bruine modder na de hevige regenval van afgelopen nacht en volgen het geluid van de speakers. Er wordt blijkbaar verslag uitgedaan van de offers. Ons eerste blikveld is een van een modderig veld, vol met buffels omringd door houten open hutjes (die speciaal gebouwd worden voor de gelegenheid), en centraal de plaats voor de kist en de familie. De gids neemt ons mee naar een zitplek vanaf waar we het tafereel kunnen aanschouwen. Naast ons staan een paar toeristen, echter zijn het lokale mensen die hier te gast zijn. Waar wij een “ceremoniele offers” hadden verwacht, zijn we helaas toeschouwers van een bruut en bloederig slachtingstafereel. Nadat de keel wordt ingesneden rent het dier nog een aantal rondes onder luid gejuich van het publiek. Wanneer het beest na enkele minuten nogmaals stuiptrekking laat zien of met zijn laatste krachten nog een aantal meter voorwaarts beweegt, alvorens zijn hart voor de laatste maal zal kloppen. Nadat we een 15tal offers hebben gezien + een aantal varkens is het voor ons genoeg geweest. Een twaalftal buffels is het gemiddeld per ceremonie, maar er zijn wel ceremonies waar misschien honderd worden geofferd (afhankelijk van de klassen van de overleden persoon). We proberen de cultuur te begrijpen..echter was dit wel een wrede manier om er voor het eerst mee in aanraking te komen. Direct na de offers begint men het vlees eraf te halen en klaar te maken voor gebruik. De reden dat de organisatie soms dusdanig duurt is omdat het geld verzameld moet worden voor de aanschaf van een buffel. Familieleden moeten die namelijk schenken aan de naaste familie, en de prijzen van deze dieren kunnen erg oplopen. Voor sommige ceremonies moeten er zelfs zeldzame Albino (niet lachen) buffels geofferd worden, welke extreem duur zijn. Het schijnt dan ook dat de economie in de stad voornamelijk op het buffel geld loopt, daarnaast schijnen alle families bij elkaar in de schulden te zitten omdat het ontvangen van een buffel betekent dat er ook eentje terug moet worden geschonken. Hierdoor zit je in een vicieuze cirkel welke moeilijk doorbroken kan worden, al willen sommige families dit wel. Echter is het lastig om het daadwerkelijke verhaal achter alles met 100% betrouwbaarheid aan jullie over te brengen. De verschillende dorpen hanteren verschillende tradities en daarnaast heeft elke gids ook nog eens zijn eigen informatie bronnen, hierdoor komen er veel verschillende verhalen de wereld in.

Albina komt totaal geshokeerd bij het tafereel vandaan en heeft meer dan genoeg gezien. Toch heeft ze interessante gesprekken met onze gids en probeert de diepere culturele betekenissen te achterhalen. Wij stappen op de scooter om een lunch op de lokale markt te halen en het geheel eens te laten bezinken. Op de markt wordt de lokale koffie verkocht genaamd arabica en robuuste, hier koopt Starbucks zijn koffie... Wij kopen wat van de lokale poffertjes en en ananas (die we maar meteen op de markt even laten snijden). Dit gebeurt in het gedeelte waar ook veel palmwijn verkocht wordt en achter ons zitten dan ook oudjes met jerrycans op de markt. Een andere reden dat we op de markt zijn is omdat we een gift moeten meenemen voor de volgende begrafenis, we kopen zo'n 5 kilogram suiker om te doneren aan de familie.

Op de tweede begrafenis van de dag maken we de eerste dag mee, het ontvangst. Families brengen hun giften naar de naaste familie en zien daarnaast elkaar weer naar vaak lange periodes. De families komen vaak vanuit het hele land en komen speciaal voor de gelegenheid over. Voordat we de familie waarbij wij zijn uitgenodigd zien komen we langs de plek waar ze een juist geslacht varken prepareren voor de lunch. Hier krijgen we beide een stuk hart toegewezen welke niet slecht blijkt te smaken. Hierna vinden we de familie vrij snel en nemen plaats in de speciale hut welke hun toe is gewezen. Ze hebben het varken al afgeleverd bij de familie, en deze zal voor ze geslacht en geprepareerd worden. Het overige vlees wordt verdeeld en krijgt iedereen in zakken mee naar huis. Wij hebben hier tijd om vele vragen te stellen en een ronde over het terrein te lopen. Er zijn honderden mensen op deze begrafenis af gekomen. Samen met de familie krijgen we lunch welke bestaat uit het zelfmeegenomen varken, deze wordt vervolgens met vele specerijen bereidt in bamboe op een open vuur. Wij vinden het erg lekker, alleen hebben wat moeite met de hoeveelheid vet. Daarnaast realiseren we ons dat we nogal langzaam eten, iedereen is namelijk al lang klaar als wij nog lekker zitten te eten. Na de lunch gaat iedereen naar huis om op een andere dag weer terug te keren. De ceremonie was voor een vrouw welke drie maand geleden overleden is. Alhoewel het grootste verdriet toen geleden is, staan de eerste en de laatste dag in het teken van rouw en verdriet. Tussendoor wordt er ook veel gelachen en spelen de jongeren kaarten om geld op in te zetten. Dit gokken is alleen toegestaan gedurende dergelijke ceremonies en lijdt ertoe dat ze tot diep in de nacht doorgaan. Onze begrafenissen voor vandaag zitten erop, en waar onze gedachten nog niet weten wat er van te vinden is, is er een ding zeker: we zijn wederom een ervaring rijker. Het resterende deel van de dag brengen we door met de gids welke ons naar de rots begraafplaatsen brengt en ons daar op de hoogte brengt van de vele gebruiken welke om de Toraja cultuur heen hangen. Onze gids vertelde vele verhalen, een van deze gaat over een geest. Als een zwangere vrouw overlijdt, zal haar geest 40 dagen lang op aarde rondzwerven en mensen lastig vallen. Het schijnt zelfs dat je haar kan zien (moet je niet willen) als je naar haar begraagdplaatst gaat. Onze gids heeft deze vrouw gezien en beschrijft haar exact als de hoofdrolspelers in ‘The Rings’. Eng.. Al met al een bewogen dag welke we op ons in moeten laten werken en bij terugkomst thuis eens een documentaire over willen zien. In de avond hebben we een soort van voedselfestijn op onze kamer, met zoete en hartige martabak. Hartige is met ei en groenten, een soort gefrituurde loempia, maar dan plat, heel vettig en super groot. De zoete martabak is familie van de pannenkoek & cake welke versierd is met chocolade en nootjes; echt een aanrader! Daarnaast proberen we de sate ayam van een lokaal karretje. Al is de satesaus goed, de sate kan lang niet op tegen de thuisgemaakte sate bij opa of mama!

Naast de interessante cultuur heeft het gebied ook mooie natuur te bieden. Wij pakken de scooter en gaan de bergen in, rijden langs de rijstvelden en krijgen mooie uitzichten door de hoogte waarop we ons bevinden. Daarnaast besluiten we toch nog iets van cultuur mee te pakken en bezoeken wederom een begraafplaats. De graven zitten hier in enorme rotsen en de mensen brengen voedsel voor de doden, vaak zetten ze de flessen open zodat ze niet door anderen worden meegenomen. Op deze plek is ook een speciale plaats voor baby graven. Men maakte vroeger grote gaten in een enorme boom en legde de baby hier gebalsemd in, hierna sloten ze dit af met palmbladeren en lieten de boom verder groeien. Men geloofde erin dat de baby melk zal krijgen van de boom en hierdoor een nieuw leven zal krijgen. Hier stonden we dus te kijken naar een boom vol met baby skelletten en beleven nogmaals de voor ons verbazingwekkende cultuur. We besluiten genoeg cultuur te hebben gezien en genieten nog wat van de omliggende natuur. Echter is Albina het wel bui na uren te zitten hobbelen achter op de scooter, waarbij haar staatbonkje waarschijnlijk blauw is aangelopen. Helaas gaat de terugrit niet zoals gehoopt en raken we bij een van de zovele bochten op de smalle wegen een auto. Waarbij wij de binnenbocht naar beneden hadden, kwam hij door de buiten en binnenbocht naar boven zonder te toeteren. Op het moment dat we elkaar konden zien was remmen zo goed als te laat, en via het enigszins natte wegdek glijden we een aantal meter door en krassen met de remmen van de scooter langs de zijkant van de auto. Echter was dat onze minste zorg, Albina haar knie en voet zatten namelijk een moment klem en ze heeft veel pijn, uitwendige schade is minimaal alleen de pijn is toch zorgwekkend. Nadat de auto een tweetal minuten vanuit het raampje heeft toegekeken besluiten die zonder uit te stappen door te rijden. Enigszins was ik opgelucht omdat er een forse kras over de hele zijkant zat, onze scooter was geheel intact en een politie bezoek zal ons altijd in het ongelijk stellen. Want als wij er niet waren geweest dan had het ongeluk ook niet plaatsgevonden. Aan de andere kant was ik boos, want hoe kan je nu niet even kijken hoe het met degene is waar je een botsing mee hebt gehad.... Wie zijn schuld het daadwerkelijk was zal in het midden blijven, de wegen zijn erg smal, dus natuurlijk zat die aan onze zijde, feit is dat ik me wel schuldig voel nu Albina veel pijn heeft. Het is niet gebroken, maar kan toch wel een fikse kneuzing zijn. De bebloede kras op haar voet hebben we schoongemaakt en hopelijk blijft er geen blijvende herinnering in vorm van een liteken achter.

Na onze avonturen in midden sulawesi besluiten we de volgende dag te vertrekken richting de togean eilanden om bij te komen van al onze ervaring en te herstellen van het ongelukje.